Druga Przestrzeń

 

Projekt „Druga Przestrzeń” który od 2014  realizuje wspólnie z Małgosią Rozenau wraz z studentami Pracowni Rysunku I Roku to seria warsztatów i szeroko pojętych działań artystycznych  poza murami Uczelni, czyli w drugiej przestrzeni. To są też miejsca, które stanowią niejako drugą przestrzeń społeczną:  areszt, poradnia psychologiczna, zakład opieki długoterminowej.

W roku akademickim 2013/2014 w ramach porozumienia z Aresztem Śledczym w Katowicach zrealizowaliśmy projekt Druga Przestrzeń. W kolejnym roku 2014/2015 dzięki współpracy z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną w Piekarach Śląskich zrealizowaliśmy projekt Droga Wewnętrzna.  Nasze studentki zaprojektowały i zrealizowały warsztaty wykorzystujące działania artystyczne w pracy z dziećmi nadpobudliwymi oraz pochodzącymi z rodzin zagrożonych. Rok 2015/2016 to realizacja w ramach Drugiej Przestrzeni projektu Zmienne Ciało w Zakładzie Pomocy Długoterminowej EPIONE w Katowicach.

 

ARESZT ŚLEDCZY W KATOWICACH

Pierwszym realizowanym projektem w Areszcie były warsztaty jogi dla kobiet. Autorka projektu Renata Depciuch wykorzystała  zestaw ćwiczeń  jogi   do pracy z własną osobowością i charakterem, bowiem zakłada ona poza rozwojem fizycznym również  „dezintegrację tego, co o sobie myślimy, aby ponownie ukształtować właściwe spojrzenie na to kim jesteśmy”.  Joga to rodzaj wysiłku fizycznego, który ma na celu ponowne skontaktowanie się z własnym „ja” oraz odpowiedzenie sobie na fundamentalne pytanie kim jestem, i po co żyję. Dodatkowe elementy jogi jakimi są relaks, medytacja, czy ćwiczenia oddechowe posłużą relaksacji ciała i umysłu.  Wykorzystując  asany i  skupienie na własnym oddechu, autorka warsztatów zaproponowała zatem osadzonym możliwość  wniknięcia  w wewnętrzną sferę swoich myśli i stworzenia swojego intymnego świata w miejscu od niego odizolowanym. Udział w warsztatach to także, niezbędne w jodze, budowanie wspólnej grupowej energii wymagające otwarcia na drugą osobę i empatię.

Spotkania odbywały się raz w tygodniu przez trzy miesiące i cieszyły się dużym zainteresowaniem. Uwieńczenie tych warsztatów nazwano „Drapaniem nieba”. Osadzone podskakiwały jak najwyżej, by symbolicznie przeskoczyć siebie i wznieść się do nieba. W krótkim akcie kobiety mogły poczuć się znów, choć na chwilę, wolne, poczuć radość z bycia po prostu sobą. Pokonanie barier stało się pewną próbą „wyrzucenia siebie” z szarej codzienności do „Drugiej przestrzeni” – do  sfery myśli i refleksji. Sesja fotograficzna zatytułowana „Drapanie nieba” jest  dokumentacją warsztatów.

Kolejną odsłoną działań artystycznych był swego rodzaju mural zaprojektowany oraz namalowany przez studenta ASP – Krzysztofa Koraba, a następnie zawieszony w miejscu przeznaczonym do spacerów  w zakładzie karnym.  Obraz przedstawia wzajemne wpływy relacji międzyludzkich, pewną współzależność nachodzących na siebie, pokawałkowanych, różnobarwnych postaci,  wkomponowany w przestrzeń „spacerniaka”. Pokazuje, jak ważny jest  drugi człowiek w każdej sferze ludzkiego życia. W miejscu o ograniczonej wolności, „ten drugi” może zdusić, ale też – przede wszystkim – może być współuczestnikiem wspólnej wolności, może pomóc w przebiciu się przez ograniczenia umysłu po ciężkich doświadczeniach życiowych. Pokawałkowane, kolorowe postaci są tak niedookreślone, jak życie człowieka, jak jego sfera wolności, bo i on sam nie jest jednorodny, prosty. Żyjąc w społeczeństwie ludzie tworzą wspólną przestrzeń – to właśnie w niej mogą się realizować i czuć się szczęśliwi.

 

Trzecią realizacją składającą się na projekt „Druga przestrzeń”  były lekcje rysunku na prośbę jednego z osadzonych we wspomnianym liście.  Skondensowane w zaledwie trzech spotkaniach  warsztaty prowadzone przez studentów Akademii Sztuk Pięknych były sprawną nauką, która pomogła osadzonym mężczyznom zrealizować się artystycznie. Uczestnicy spotkań poznali zasady proporcji, perspektywy, światłocień, co  być może  umożliwiło im spojrzeć na rzeczywistość z innej perspektywy, w sposób  kreatywny oraz zależny od interpretacji uczestnika.

W ramach całego szeregu działań artystycznych Barbara Kozaczkiewicz i Monika Młynarska przemalowały pokój w kobiecej części więzienia przeznaczony do spotkań z dziećmi. Szara, ciemna i nieprzyjemna przestrzeń zamieniła się w miły zakątek wizyt rodzinnych. Na jednej ze ścian namalowano panoramę miasta Katowice. Nowe, kolorystycznie dopasowane meble ociepliły atmosferę wnętrza, zachęcając mamy i ich dzieci do wspólnego rysowania, a tym samym budowania nowych relacji.Celem projektu było zatem oddziaływanie poprzez sztukę na osadzone w areszcie osoby, działania prowadzące do zmiany świadomości osadzonych, poprawę relacji w kontaktach z innymi ludźmi oraz otwarcie na nowe metody rozwoju osobistego. Chodziło nam o przestrzeń relacji międzyludzkich,  o to, co wydarza się pomiędzy, a także wewnętrzną przestrzeń wyizolowanych osób.

Razem z aktywnością studencką przebiegało też autorskie nasze działanie Postanowiłyśmy działać ze słowem, odwołując się do najstarszych tradycji sztuki ulicy. Napisy, opracowane typograficznie, mniej lub bardziej widoczne pojawiły się na ścianach, oknach i korytarzach więziennych, w miejscach rutynowych wizyt osadzonych. Komunikaty słowne, często o metaforycznym znaczeniu, mają zatrzymać przechodnia i skłonić go do zastanowienia się nad tym, co czyta. Neutralna dotąd przestrzeń oraz jej użytkownicy zostali zaangażowani w proces bardziej indywidualnej wymiany, gdzie znaczenie mają osobiste reakcje, odczucia i refleksja, która poprzedza każdą dobrą zmianę.

 PORADNIA PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNA W PIEKARACH ŚLĄSKICH

W roku 2014/2015 dzięki współpracy z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną w Piekarach Śląskich nasze studentki zaprojektowały i zrealizowały warsztaty wykorzystujące działania artystyczne w pracy z dziećmi nadpobudliwymi oraz dziećmi pochodzącymi z rodzin zagrożonych. Szczególnie istotną rolę odegrały projekty w sferze dydaktycznej, bowiem wymagały one od studentów wcześniejszego rzetelnego teoretycznego przygotowania z wykorzystaniem wiedzy z sprawą z  takich dyscyplin jak psychologia, socjologia czy pedagogika. Pracownicy Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Piekarach Śląskich jednogłośnie bardzo wysoko ocenili nowatorski charakter tego typu warsztatów studenckich podkreślając wrażliwość społeczną młodych ludzi oraz to, że dzięki takim działaniom sztuka może w znaczny sposób wpłynąć na proces podnoszenia jakości życia. Punktem wyjścia było jednak założenie, że sztuka to nie tylko wyrażanie siebie, przekazywanie odczuć, wrażeń, definiowanie rzeczywistości, ale to także pomoc udzielana przez sztukę, bowiem sztuka może być niesamowitym narzędziem w terapii, nierzadko nowym początkiem. Wyrażając siebie artystycznie można odkryć to, czego wcześniej nie wiedzieliśmy,   po prostu spojrzeć w głąb siebie.

Przeprowadzone warsztaty były spotkaniem sztuki i psychologii. Obejmowały działania plastyczne, których celem było znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy sztuka jest odzwierciedleniem drogi wewnętrznej dziecka, czy to co znajduję się na rysunku i obrazie ma swój związek z jego zaburzeniami  bądź trudnościami, a także czy sam proces twórczy można uznać za uzdrawiający i terapeutyczny.

W ramach „Drugiej przestrzeni” równocześnie z działaniami w Poradni pozostali studenci Barbara Wójcik, Wojciech Kazimierczak, Magdalena Sendek, Agata Pawlik, Paulina Klimas realizowali projekt „Droga wewnętrzna”. Efektem przeprowadzonego projektu był udział w V Spotkaniach z psychologią „Sens i spokój, siła uważności” w Piekarach Śląskich w dniu 22 października 2015 roku, gdzie studenci zaprezentowali prace będące efektem tego projektu. Tam również studentki   Natalia Majka i Agnieszka Buczek przeprowadziły z uczestnikami Spotkań  warsztat  „W relacji z …”

ZAKŁAD POMOCY DŁUGOTERMINOWEJ EPIONE W KATOWICACH

Tym razem  przestrzenią działań artystycznych poza pracownią był EPION, miejsce całodobowej opieki i leczenia osób przewlekle chorych oraz osób, które przebyły ostrą fazę leczenia szpitalnego, mają ukończony proces diagnozowania, leczenia operacyjnego lub intensywnego leczenia zachowawczego i nie wymagają już dalszej hospitalizacji. Projekt studentów to 5 warsztatów- zajęć plastycznych z udziałem pensjonariuszy EPIONU.  Celem projektu była próba  poprawienia jakości życia poprzez sztukę. Działania artystyczne były podejmowane w celu  osiągnięcia jak najwyżej możliwego rozwoju osoby zgodnie z jej indywidualnymi możliwościami dokonanymi dzięki uzyskaniu poprawy motoryki ruchu, a także poprawę procesów poznawczych i  pogłębienie umiejętności w zakresie adaptacji społecznej, które to wartości decydują o jakości kontaktów z innymi ludźmi. Przede wszystkim chodziło jednak o sprawienie uczestnikom warsztatów autentycznej radości w kontakcie z działaniami artystycznymi.

Projekt zakończył się wystawą „Zmienne Ciało”  pokazującą zarówno efekt pracy twórczej pensjonariuszy EPION wypowiadających się w pracach zatytułowanych „Moja kolorowanka”, „Ulubione miejsce”, „Wiosna”, „Słowo”,  jak i prac studentów inspirowanych ideą Ciała Zmiennego w ramach owej Drugiej Przestrzeni, w której zobaczymy rysunki, fotografie,  animacje, działania przestrzenne. Po wernisażu szczególne było spotkanie  z jednym z pensjonariuszy EPION, jednocześnie  artystą plastykiem  Panem Andrzejem.

Studenci uczestniczący w projekcie: Katarzyna Bogucka, Piotr Desperak, Monika Falkus, Pavlo Kazmin, Karolina Konopka, Martyna Majchrowicz, Patrycja Modrzyńska, Justyna Urbanek, Adrian Zert.

PUBLIKACJA

Projekt publikacji: Małgosia Rozenau

 

Publikacja”Druga Przestrzeń” jest kompilacją spostrzeżeń nas pedagogów ale też naszych studentów oraz osób reprezentujących instytucje, z którymi mieliśmy przy okazji tego projektu zaszczyt współpracować.